Rola manualnego drenażu limfatycznego w leczeniu obrzęku pourazowego
Urazy w sporcie są zjawiskiem bardzo powszechnym. Dotyczą dyscyplin sportowych uprawianych wyczynowo, jak i rekreacyjnie. Następstwem urazu jest obrzęk o charakterze wysięku, charakteryzujący się wzrostem ilości płynu z dużą zawartością białek w przestrzeni pozakomórkowej, co automatycznie zwiększa objętość kończyny. Obrzęk lokalizuje się w najbliższym sąsiedztwie uszkodzonego miejsca. Aby zmniejszyć skutki urazu, bezpośrednio po nim należy zastosować wysokie ułożenie kończyny (elewację), w celu zwiększenia odpływu zarówno żylnego, jak i chłonnego oraz chłodny okład z równoczesnym zabandażowaniem (kompresja). Wraz z postępującymi procesami naprawczymi w miejscu urazu, objawy stanu zapalnego, w tym obrzęk, powoli ustępują. U części osób procesy gojenia wydłużają się znacznie w czasie i dochodzi do powstania przewlekłego obrzęku pourazowego. Przyczyny jego powstawania nie są jeszcze do końca wyjaśnione. Długo utrzymujący się obrzęk manifestuje się niekorzystnymi i uciążliwymi dolegliwościami: uczucie „ciężkości nóg”, ograniczenie ruchomości stawu objętego obrzękiem, bolesność spowodowana ciągłym napięciem skóry, drętwienie, pieczenie. Zwiększa się podatność skóry i tkanki podskórnej na zakażenia, zmniejsza się wydajność i komfort psychiczny.
W przewlekłym obrzęku zaburzony zostaje prawidłowy odpływ chłonki (limfy).Odpowiada za to układ limfatyczny, którego główną funkcją jest odtransportowanie substancji i cieczy, które nie zostają usunięte przez układ żylny. W leczeniu obrzęku oprócz farmakologii i stosowanych zabiegów fizykalnych ważnym elementem jest stosowanie ręcznego drenażu limfatycznego (manual lymph drainage, MLD), który umożliwia znaczne zredukowanie płynu zastoinowego. Zabieg powinien być wykonywany przez odpowiednio wykwalifikowaną osobę, posiadającą właściwe przygotowanie oraz znaczną wiedzę z dziedziny anatomii i fizjologii układu limfatycznego. Manualny drenaż limfatyczny pobudza aktywność naczyń limfatycznych i zwiększa ich zdolności do transportowania limfy. Podczas zabiegu stosuje się specjalne chwyty wykonywane zgodnie z kierunkiem przepływu chłonki. Ruchy są powolne, o małej sile nacisku, głównie w rytmie jednosekundowym. Chwyty te powodują niewielkie, chwilowe odkształcenie tkanki, które wyzwala działanie ssące opróżnianych naczyń chłonnych. Natomiast w celu usunięcia nieodtransportowanych białek z przestrzeni międzykomórkowej stosuje się chwyty o znacznej sile nacisku, ale należy uważać, aby nie doprowadzić do przekrwienia (zjawisko niepożądane, sprzyjające powstawaniu obrzęków). Aby utrwalić uzyskany efekt, po drenażu limfatycznym ręcznym wprowadza się leczenie uciskiem (kompresoterapię), polegające na odpowiednim bandażowaniu kończyny lub stosowaniu specjalnych pończoch, rękawów o stopniowanej sile ucisku. Likwidowanie obrzęku można rozszerzyć o terapię ruchową przy zachowanej kompresji, co aktywizuje pompę mięśniową. Odgrywa to bardzo ważną rolę w odprowadzaniu limfy i znacznie podnosi skuteczność całej terapii. Leczenie obrzęku, nie tylko pourazowego, jest procesem długotrwałym i wymaga dużej cierpliwości ze strony pacjenta. Istotne jest kompleksowe podejście do terapii, które pozwala na skrócenie czasu leczenia.
Owidia Ozga
terapeutka z Centrum Rehabilitacji i Odnowy Biologicznej
